خرید و مشاوره فنی: 65555653-021

6 نوع سیستم آبیاری مرسوم در کشاورزی

فهرست مطالب

آبیاری از جمله کهن ترین فعالیت‌ های انسانی بوده است که هدف اصلی‌ آن افزایش میزان تولید و کیفیت محصولات مختلف کشاورزی است. در آبیاری رطوبت خاک باید به اندازه ای نگه داشته شود که گیاه با کم آبی روبرو نشود. لازم است بدانید همان قدر که کمبود رطوبت در خاک برای گیاه مضر است، رطوبت بیش از اندازه خاک نیز می تواند برای محصولات و گیاهان مشکل آفرین باشد.

بنابراین باید توجه کرد که در آبیاری زیاده‌ روی نشود، چون که هم باعث می‌شود گیاه در نتیجه وجود رطوبت بیش از اندازه آسیب ببیند و هم عملکرد آن محصول پایین بیاید. در یک‌ سری از موارد، هدف آبیاری ممکن است موارد دیگری از قبیل کنترل دمای هوا، کنترل رطوبت هوا، کاهش آفات و کاهش بیماری‌ های گیاهی باشد.

انواع روش‌ های آبیاری

به طور کلی، انواع مختلف روش های آبیاری را می‌ توان در دو دسته آبیاری سطحی و آبیاری تحت فشار طبقه بندی نمود. اساسی ترین تفاوت بین روش‌ های آبیاری سطحی و تحت فشار، نوع نیروی به‌ کار گرفته شده جهت توزیع آب در زمین های کشاورزی است. در روش آبیاری سطحی، آب به‌ کمک نیروی جاذبه زمین یا نیروی ثقل بر روی زمین پخش می‌ شود.

به‌ همین دلیل است که نام دیگر آبیاری سطحی، آبیاری ثقلی می باشد. در روش آبیاری تحت فشار عمدتا از پمپ و لوله جهت انتقال آب و از پاشنده‌ ها برای پخش آب در سطح زمین استفاده می‌ شود. پاشنده‌ها همان آبپاش‌ ها یا قطره‌ چکان‌هایی هستند که بر روی لوله‌ ای به نام لوله جانبی قرار می گیرند که این لوله را لوله لترال نیز می‌ نامند.

آبياری های نوين به شکل تحت فشار و به دو صورت کلی آبياری قطره‌ ای و بارانی انجام می شود. راندمان آبياری بارانی تا 70 درصد بوده و این درصد برای آبياری قطره‌ ای هم تا 95 درصد می باشد. این بدان معناست که در سيستم آبياري بارانی تا 20 درصد و در سيستم آبياری قطره ای تا 5 درصد آب هدر می رود ، در حالی كه در آبياری مزارع به روش سطحی حتی با اختصاص دادن هزينه‌ های گزاف و مسطح نمودن زمین ها، راندمان آبياری از 50 درصد بیشتر نخواهد شد.

در روش های سنتی كه بیشتر زمین های كشور ما هم به همين شکل آبياری می شوند، اين ميزان حتی كمتر از 35 درصد می باشد كه یعنی اگر از روش های آبياری بارانی و قطره‌ ای استفاده نكنيم، 65 درصد آب مزارع از بين می رود و با در نظر گرفتن آب تلف شده در كانال های انتقال، ميزان تلفات از ميزان 75 درصد نيز بیشتر خواهد شد. بنابراین با استفاده از سيستم های آبياری تحت فشار می توان از هدر رفتن آب جلوگيري كرد تا از نظر اقتصادی به پیشرفت و به دنبال آن توسعه پايدار در همه زمينه‌ ها دست پیدا کرد. در ادامه قصد داریم به بررسی ۶ مورد از رایج ترین سیستم های آبیاری در کشاورزی بپردازیم پس با ما همراه باشید.

آبیاری سطحی

آبیاری سطحی از قدیمی‌ ترین و فراگیرترین روش های آبیاری است که به آن آبیاری سنتی نیز گفته می‌ شود. سه روش اصلی آبیاری سطحی شامل آبیاری نواری، آبیاری کرتی و آبیاری جویچه‌ ای است. این روش بسیار ساده بوده و به دستگاه ها وتجهیزات چندان پیچیده ای نیاز ندارد. بنابراین برای انجام آن نیاز به داشتن سرمایه های عظیم و بزرگ نخواهید داشت. در این روش همچنین نیروی انسانی زیادی جهت کار لازم نیست.

6 نوع سیستم آبیاری مرسوم در کشاورزی

از روش آبیاری سطحی نمی توان در خاک های شنی و سبک استفاده کرد. در موقعیت هایی هم که شیب زمین زیاد باشد نمی توان از این روش استفاده کرده و برای کاربرد آن می بایست ابتدا زمین شیب بندی شود که مستلزم هزینه های زیادی است. در آبیاری سطحی به نیروی انسانی بیشتری نسبت به آبیاری تحت فشار نیاز بوده و راندمان آن نیز پایین است که باعث به هدر رفتن آب خواهد شد. در آبیاری سطحی همچنین به دبی آب بالایی نیاز خواهید داشت.

آبیاری تحت فشار

این شیوه یکی از روش های جدید آبیاری می باشد، به همین دلیل سیستم‌ های آبیاری تحت فشار را سیستم‌ های نوین آبیاری نیز می‌ نامند. روش‌ های آبیاری تحت فشار به طور کلی به دو دسته آبیاری بارانی و آبیاری قطره‌ ای تقسیم‌ بندی می‌ شوند. همان گونه که از نام آن ها نیز پیداست، در آبیاری بارانی آب به‌ شکل قطره های مشابه باران از آبپاش‌ ها خارج شده و بر روی گیاهان و بر سطح زمین کشاورزی می‌ بارد. در روش آبیاری قطره ای هم آب از طریق قطره‌ چکان‌ هایی به‌ شکل قطره‌ ای یا چکه‌ ای خارج شده و زمین های کشاورزی را آبیاری می کند.

یک تفاوت دیگر بین روش‌ های آبیاری بارانی و قطره‌ ای، مساحت قسمت خیس شده در زمین است. در آبیاری بارانی کل زمین زراعی آبیاری خواهد شد اما در آبیاری قطره‌ ای فقط به محدوده اطراف گیاه آبرسانی انجام خواهد گرفت. به‌ همین دلیل است که آبیاری قطره‌ ای را آبیاری موضعی نیز می نامند.

آبیاری به‌ شکل موضعی در سیستم‌ های آبیاری قطره‌ ای باعث می شود آب کم تری مصرف شده و راندمان آبیاری نسبت به سیستم‌ های آبیاری بارانی افزایش یابد. علاوه بر این ها، تفاوت دیگر بین آبیاری بارانی و آبیاری قطره‌ ای از نظر فشار آب موجود در سیستم می باشد، به گونه ای که در سیستم‌ های آبیاری بارانی به فشار بیشتری نسبت به سیستم‌ های آبیاری قطره‌ ای نیاز است.

در آبیاری تحت فشار راندمان کار بالا بوده و به همین دلیل، کیفیت و مقدار محصولات کشاورزی نیز افزایش خواهد یافت. در این روش آب به طور یکنواخت بر سطح زمین پخش شده و همچنین می توان زمین های ناهموار و شیب دار را که نمی توان از روش آبیاری سطحی در آن ها استفاده نمود، آبیاری کرد. قابلیت اتوماسیون در این روش بالا بوده و قابلیت پخش کود یا سم‌را همزمان با آبیاری نیز دارد. در این روش نیروی انسانی کم تری مورد نیاز بوده و در هنگام گرما یا سرمای بیش از حد هوا نیز می توان از این سیستم برای کنترل دمای هوا نیز استفاده نمود.

آبیاری بارانی

قسمت های اصلی یک سیستم آبیاری بارانی شامل پمپ، لوله اصلی، لوله جانبی و آبپاش‌ ها می‌ باشد. روش‌ های طبقه‌ بندی مختلفی برای سیستم‌ های آبیاری بارانی وجود دارد که در یکی از این روش‌ ها، سیستم‌ های آبیاری بارانی را به دو گروه کلاسیک (غیر مکانیزه) و مکانیزه دسته بندی می‌ کنند. سایر روش‌های طبقه‌ بندی شامل طبقه‌بندی بر اساس کاربرد کشاورزی و طبقه‌ بندی بر اساس قابلیت حمل و نقل می‌باشد.

در آبياری به روش بارانی، آب با فشار به داخل يک شبکه لوله‌ کشی شده جريان پيدا کرده و سپس از خروجی هايی که روی اين شبکه نصب شده و آبپاش ناميده می شود خارج می گردد. ساختمان آب‌ پاش ها به گونه ای است که هنگامی که آب با فشار از آن خارج می شود به شکل قطرات ريز و درشت در آمده و همانند باران بر سطح مزرعه جاری می شود. از سيستم‌ های آبياری بارانی می توان به طور کلی به انواعی شامل آبياری بارانی كلاسيك غير‌ مكانيزه ، کاملاً متحرک ، نيمه متحرک ، ثابت با آبپاش متحرک ، کاملاً ثابت ، شيلنگي با قرقره كوچك و آبياری بارانی كلاسيك مكانيزه اشاره کرد.

آبیاری قطره ای

در این روش آب به وسیله یک پمپ از منبع به داخل شبکه پمپ شده و ضمن عبور از سیلکون (فیلتر گردایی)، شن و سایر مواد خارجی آن ته نشین می شود. در این روش آب با فشاری بیش از یک اتمسفر از منبع تا محل مصرف منتقل می شود. آب به صورت قطرات مجزا و پیوسته و یا به صورت اسپری ریز با فشار کم از طریق قطره چکان درطول خط انتقال آب در جریان است.

آبیاری قطره ای روش موثری در تحویل آب مورد نیاز گیاه در حدود توسعه ریشه به داخل خاک است و این امکان را می دهد که عمل آبیاری تا اندازه رفع نیاز آبی گیاه انجام شود. بنابراین در این روش به میزان زیادی از هدر رفت آب به صورت نفوذ عمقی، ایجاد روان آب سطحی و تبخیر در مقایسه با روش های سنتی و بارانی کاهش می یابد.

6 نوع سیستم آبیاری مرسوم در کشاورزی

در آبياري قطره‌اي آب از يك شبكه لوله كم فشار به صورت يك الگوی از پیش تعيين شده پخش می شود. وسيله جهت خروج آب به خاك  قطره‌ چكان نام دارد. قطره‌ چكان ها از طريق يك نازل باريك يا مسير جريان طويل، فشار موجود در شبكه لوله را كاهش می دهند و باعث كاهش دبی تخليه تا حدود ليتر بر ساعت می شوند. آب بعد از این که از طریق قطره چکان ها خارج شد توسط نيروهای كاپيلاری و ثقل درون خاك جريان می يابد، بنابراين سطحي كه به وسيله قطره‌ چكان‌‌ ها خيس می شود با عوامل محدود كننده جريان افقي آب محدود می شود.

براي درختان و تاك ها كه گياهانی دائمی با فاصله زياد از هم هستند، قطره‌ چكان ها به صورت واحد‌هایی ساخته شده که مجزا بوده و توسط يك زائده به خط انتقال آب یا همان لوله فرعي قطره‌چكان، شيلنگ لوله فرعی يا لوله فرعی متصل می شود.

آبياری قطره‌ ای ساده ترین راه آب دادن به هر گياهی مانند درختان و تاكها است و كمبود رطوبت خاك را قبل از پيدايش مكش بالاتر اثر مصرف آب به وسيله گياه از طريق تبخير و تعرق برطرف می کند. يك سيستم آبياری قطره‌ ای به دلیل كاربرد موثر آب و نيروی انسانی دارا مزاياي آگرونوميكی، آگروتكنيكی و اقتصادی منحصر به  فرد است.

آبیاری زیر زمینی

در این روش، آبیاری رطوبت لازم برای محیط ریشه گیاه توسط کنترل سطح ایستابی انجام می گیرد. برای این منظور لازم است که یک لایه غیر قابل نفوذ در عمق مناسب از سطح خاک وجود داشته باشد تا بتوان سطح ایستایی را کنترل کرد. یکی از مهم ترین مشخصه‌ های این روش، مرطوب نشدن سطح خاک می‌ باشد به گونه ای که معمولا برای تامین آب در محیط ریشه سطح ایستابی به حدی بالا آورده می‌ شود که رطوبت بتواند با استفاده از خاصیت موئینگی به محیط ریشه برسد.

آبياري زيرزميني امكان توزيع رطوبت به طور غير اشباع در منطقه ريشه گياه را فراهم مي سازد. يكي از سيستم های نوين اين روش، استفاده از لوله هاي لاستيكي اسفنج مانند است كه تحت فشار بسيار كمي (2-1 اتمسفر) توانايي انتشار آب به طور يكنواخت و تحت كنترل را داشته و با نصب آن در ناحيه ريشه گياه، رطوبتي به اندازه ظرفيت زراعي خاك ايجاد می كند. انتخاب عمق مناسب و فاصله بهينه اين لوله ها نسبت به همديگر و نسبت به گياه وابسته به داشتن محدوده رطوبتي توليد شده توسط لوله در خاك است

6 نوع سیستم آبیاری مرسوم در کشاورزی

آبیاری زیرسطحی

در این روش محل خروج آب در زیر سطح خاک قرار دارد. لوله‌ های جانبی آبیاری قطره‌ ای زیر سطحی در عمقی حدود 10 تا 60 سانتی‌ متری خاک قرار دارند و آبیاری در زیر سطح خاک صورت می‌ گیرد که باعث به حداقل رسیدن تبخیر آب، صرفه‌جویی در مصرف آب و کنترل علف‌ های هرز می‌ شود. همچنین این سیستم باعث کاهش رطوبت محیط زیرین گیاه شده که در کاهش بیماری‌ های قارچی مؤثر است. در این روش آبیاری بهتر است فواصل آبیاری کوتاه باشند.

      مرتب‌سازی مقالات:

    • پیش‌فرض
    • جدید‌ترین
    • پربازدیدترین
    • بیشترین امتیاز

      جدید‌ترین مقالات:

    مشاهده مقالات بیشتر
    دیدگاه خود را در مورد این مطلب بنویسید:
    کاربر میهمان

    تایید و ارسال
    انصراف
    دیدگاه کابران:
      نمایش دیدگاه‌های بیشتر